“Wij willen graag dat u voor ons een standaard langstlevende testament opstelt”. Met deze vraag, of woorden van gelijke strekking, worden wij als notarissen bijna dagelijks benaderd. Zéker… een langstlevende testament is deels standaard, maar in hoeverre is dat zo? Of anders gezegd: in hoeverre moet een goed langstlevende testament wél maatwerk zijn? En maakt het daarbij uit of het bezit geheel of deels in Spanje ligt?

1. Inleiding

Van de landen die tot de EU behoren, is Nederland het enige land dat beschikt over (erf)wetgeving waarmee kan worden gezorgd dat:

• de langstlevende echtgenoot – ondanks dat er kinderen zijn – volledig eigenaar kan worden van alle bezittingen, en
• het erfdeel van een kind of – ingeval er sprake is van een onterfd kind – de legitieme portie van dat kind niet hoeft te worden uitgekeerd zolang de langstlevende (stief)ouder in leven is.

Een testament is slechts een langstlevende testament als de inhoud voldoet aan de regels die de Nederlandse wet stelt aan de sub a en b genoemde rechtsgevolgen. Het testament moet dus goed zijn opgesteld. Maar het feit dat de Nederlandse wet dit mogelijk maakt, maakt van Nederlanders een bevoorrecht volk. In tegenstelling tot bijna alle andere Europeanen zijn Nederlanders namelijk in staat om voor elkaar een optimaal langstlevende testament te maken. Dit geldt zelfs voor ons bezit dat gelegen is in een ander Europees land. Hoe dan?

2. Het gaat niet vanzelf voor Nederlanders met bezit in Spanje

Nederlanders die het grootste deel van het jaar in een ander Europees land wonen moeten (!) daarvoor een testament maken met daarin een zogenaamde ‘rechtskeuze´ voor het ‘Nederlands erfrecht’. Ook Nederlanders die in Nederland wonen en een tweede woning hebben in een dergelijk buitenland wordt geadviseerd dit voor de zekerheid te doen. Daarnaast moet het langstlevende testament voor Nederlanders met bezit in een ander Europees land een correcte inhoud bevatten als hiervoor onder 1 bedoeld. Tot zover is een langstlevende testament dus inderdaad ‘standaard’. Ook voor de Nederlander met bezit in Spanje. Hoe komt het dat Nederlanders dit kunnen? Omdat de Europese landen (behalve Engeland, Denemarken en Ierland) hebben besloten en vastgelegd dat hun staatsburgers hun eigen erfwetgeving mogen toepassen ten aanzien van bezit dat zij hebben in een ander (aangesloten) Europees land. Als het gaat om erfrecht hebben Nederlanders met bezit in Spanje dus niets met de Spaanse wetten te maken!

3. Langstlevende-bescherming betekent ook beschermen tegen te hoge erfbelasting

Maar niet alleen de dreigende erfrechtelijke aanspraken van kinderen die hun erfdeel willen vangen, maar ook een te hoge erfbelastingaanslag, vormen voor de langstlevende echtgenoot een gevaar. Op onder andere dit punt vereist een goed langstlevende testament óók maatwerk. Dat begint met de keuze van een goed ‘basistype’ langstlevende testament. Er kunnen namelijk verschillende types langstlevende testamenten worden onderscheiden, met elk een ander effect qua erfbelastingheffing in Nederland. Maar in Spanje kan het erfbelastingeffect van een bepaald type langstlevende testament juist weer anders zijn dan in Nederland. Een langstlevende testament maken dat zowél gunstig is voor de Nederlandse áls voor de Spaanse erfbelastingheffing is niet zo eenvoudig. Dat is weliswaar ook niet voor iedereen nodig, maar dat kunnen mensen uiteraard (meestal) zelf niet beoordelen.

4. Wanneer ben je (g)een standaardgeval?

Daarnaast kan het zijn dat de situatie van een persoon niet standaard kan worden genoemd. Zo mag bijvoorbeeld een ‘fusiegezin’ (kinderen uit eerdere huwelijken/relaties) dan tegenwoordig best veel voorkomen. Maar erfrechtelijk kan dan meestal niet meer worden gesproken van een standaardgeval of standaardtestament. Een Nederlandse (echt)paar met bezit in Spanje is op zichzelf genomen ook geen standaardgeval, laat staan de combinatie: een fusiegezin met een echtpaar dat bezit in Spanje heeft. In dit artikel, en de daarin opgenomen verwijzingen, laat ik de meest populaire Nederlandse standaard-testamenten de revue passeren. Ik laat daarin zien waarom deze standaard testamenten in de basis (dus zonder nadere aanpassingen en aanvullingen) ongeschikt zijn voor Nederlanders met bezit in Spanje; op juridische gronden, op fiscale gronden, of beiden. Wellicht zit uw standaard testament er ook bij.

5. Het Wettelijke Verdeling Testament

Het ‘Wettelijke Verdeling Testament’ is in Nederland het meest standaard onder de standaard testamenten. De kern van het testament, de ‘Wettelijke Verdeling’, geldt in Nederland namelijk ook als de overledene bij zijn overlijden in Nederland woonachtig was, bij zijn overlijden een echtgenoot en kinderen heeft, maar geen testament heeft gemaakt. Diezelfde Wettelijke Verdeling kan ook in een testament van toepassing worden verklaard. De Wettelijke Verdeling zorgt ervoor dat alle eigendommen aan de langstlevende echtgenoot toekomen. De kinderen zijn weliswaar ook erfgenamen, maar krijgen hun erfdeel in de vorm van een geldvordering op hun (stief)ouder. Die geldvordering kunnen die kinderen niet eerder opeisen dan na het overlijden van die (stief)ouder. Daarmee voldoet dit testament aan de hiervoor in onderdeel 1 onder a en b genoemde kenmerken en is daarmee een volwaardig langstlevende testament. De vraag is alleen: is het altijd verstandig een dergelijk testament te maken als je bezit hebt in Spanje? Zie voor het antwoord hierop de volgende link: https://erfrechtinspanje.nl/nederlands-standaardtestament-goed-of-niet-goed-voor-spanje-deel-1/

6. Het ‘tweetrapstestament’

De kracht van het tweetrapstestament is dat de langstlevende echtgenoot enig erfgenaam kan worden gemaakt, zonder dat de kinderen worden onterfd. De langstlevende echtgenoot is weliswaar enig erfgenaam van de eerstoverledene, maar dat is slechts de ‘eerste trap’. Als die langstlevende vervolgens zélf overlijdt worden de kinderen namelijk alsnog erfgenamen van hun eerstoverleden ouder (de ‘tweede trap’). Daarnaast worden zij – normaal gesproken – ook erfgenamen van hun langstlevende ouder. De nalatenschapsgoederen van de beide ouders erven de kinderen dus in 2 afzonderlijke erfenissen, en wel op het moment dat de langstlevende ouder overlijdt. Er is geen sprake van geldvorderingen zoals bij het Wettelijke Verdeling testament. Daarmee kan niet alleen in Nederland erfbelasting worden bespaard, maar ook in Spanje. Maar let op! Het tweetrapstestament kan worden ingezet om erfbelastingbesparing te bereiken. In Nederland, maar ook in Spanje. Maar… de eigenschap van het tweetrapstestament die in Nederland hoofdzakelijk zorgt voor erfbelastingbesparing is niet dezelfde eigenschap als die in Spanje zorgt voor erfbelastingbesparing. Advies op maat is van belang. Je kunt het namelijk maar één keer goed doen! Lees meer over de valkuilen van het tweetrapstestament in Spanje via de navolgende link:https://erfrechtinspanje.nl/het-nederlandse-standaard-testament-goed-of-niet-goed-voor-spanje-deel-2/

7. Het A4-testament: een langstlevende testament op één A4’tje

Dit extreem korte langstlevende testament voldoet volledig aan de hiervoor in onderdeel 1 onder a en b genoemde criteria en is daarmee een volwaardig langstlevende testament, maar daarmee is alles gezegd.

Het A4-testament:

• mist alle voordelen van de hiervoor in onderdeel 5 en 6 besproken standaard-testamenten;
• geeft de langstlevende géén enkele bescherming tegen een eventueel te hoge belastingaanslag.

Een correct A4-testament houdt in dat de langstlevende echtgenoot tot enig erfgenaam wordt benoemd en bepaalt voorts dat kinderen die zich beroepen op de legitieme portie (omdat zij onterfd zijn) deze legitieme portie pas kunnen opeisen als ook de langstlevende (stief)ouder is overleden. Bij Spaanse notarissen wordt vaak iets opgesteld dat lijkt op een A4-testament (waarbij ik opmerk dat het essentiële onderdeel van de uitgestelde opeisbaarheid meestal ontbreekt, zodat het geen ‘langstlevende testament’ is).

Benieuw naar de andere aandachtspunten die gelden voor Nederlanders met bezit in Spanje als het gaat om toepassing van het A4-testament? Lees dan meer hierover via de volgende link: https://erfrechtinspanje.nl/het-nederlandse-standaard-testament-goed-of-niet-goed-voor-spanje-deel-3/

Dit artikel is verzorgd door:

mr. R.L. (Renato) Zanardi

Notaris in Nederland en Estate Planner in Spanje

Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen