Na aankoop van een Spaanse (vakantie)woning is het zeker van belang om gelijk een testament op te laten stellen of je bestaande testament aan te passen om ook die Spaanse kant van de erfenis goed te regelen.

1. Nederlands erfrecht in Spanje

Europees gezien is het Nederlands erfrecht uniek in zijn soort. De Nederlandse wet geeft ons de mogelijkheid onze langstlevende echtgenoot (waaronder hieronder telkens ook moet worden verstaan: de geregistreerde of samenwoningspartner) alle touwtjes in handen te geven. Ook als er kinderen zijn. Echtgenoten in andere EU-landen kunnen hier slechts van dromen. Op grond van de Nederlandse wet kun je je echtgenoot namelijk eigenaar te maken van al je bezittingen en de erfrechtelijke aanspraken van je kinderen uitstellen tot het overlijden van je echtgenoot. Voorwaarde is dat de Nederlandse wet van toepassing is op je nalatenschap. Dat is in beginsel het geval als je in Nederland woont, maar die zekerheid wordt kleiner als je ook een huis hebt in Spanje waar je regelmatig verblijft. Die zekerheid is dan heel eenvoudig terug te winnen door een zogenaamde rechtskeuze in je testament op te nemen. Je verklaart dan in je testament dat je wilt dat de Nederlandse wet op de vererving en afwikkeling van je nalatenschap van toepassing is. Minstens even belangrijk is echter dat het testament vervolgens de juiste teksten bevat die aansluiten op de betreffende Nederlandse wetsbepalingen. Dit is een aandachtspunt als je overweegt een Spaanse dienstverlener in te schakelen om je testament te maken of om de nalatenschap af te wikkelen. Het is immers niet ondenkbaar dat bij die Spaanse dienstverlener de vereiste kennis van de Nederlandse wet onvoldoende aanwezig is.

2. Keuzevrijheid

 Het is geen verplichting om alle touwtjes in handen van je echtgenoot te geven. Je hebt die mogelijkheid. Je regelt dit dan specifiek in je testament. Als je hier gebruik van maakt, geeft het je echtgenoot enorm veel vrijheid om bij de afwikkeling van je nalatenschap in te spelen op de  omstandigheden van dat moment. Omstandigheden waar jij, bij gebrek aan voorkennis, niet op kon inspelen bij het opstellen van je testament. Je kunt zelfs de verdeling van je nalatenschap aan je echtgenoot over laten, in plaats van die dwingend in je testament voor te schrijven. We spreken dan van een ‘flexibel testament’. Je maakt geen definitieve keuzes op het moment dat je tekent. Je maakt ze pas als je echtgenoot overlijdt en je hoeft dan pas te gaan bekijken welke verdeling jou het meeste past.

Bij het vaststellen van de meest passende verdeling kan worden gedacht aan het inspelen op de fiscaliteit van dat moment, zoals erfbelasting (successierecht). Het gaat daarbij om de Nederlandse erfbelasting en de Spaanse, maar ook om de vaak voorkomende samenloop daarvan (‘dubbele erfbelasting’). De tarieven, vrijstellingen en regels die bij overlijden van de eerste echtgenoot gelden, kunnen afwijken van de regels die golden ten tijde van het tekenen van het testament. Vooral in Spanje is dat het geval. Zo kan je echtgenoot bij het vaststellen van de verdeling erop letten dat zo optimaal mogelijk gebruik wordt gemaakt van de op dat moment beschikbare erfbelastingvrijstellingen.

Voor de helderheid: die vrijheid die je echtgenoot dan krijgt houdt niet in dat hij/zij andere personen kan aanwijzen als erfgenamen in jouw nalatenschap of voor een ander erfdeel.

Nederlanders moeten blij zijn met de mogelijkheden die dit hen geeft en daarvan slim gebruikmaken. In de meeste landen kunnen de erfrechtelijke aanspraken van kinderen niet dwingend via een testament worden uitgesteld tot het overlijden van de langstlevende echtgenoot. In sommige landen (zoals Spanje) is het zelfs zo dat kinderen altijd aanspraak hebben op een deel van de eigendommen zélf, ongeacht de inhoud van het testament.

3. Spaanse erfbelastingheffing: wat als één erfbelastingvrijstelling niet genoeg is?

Elke Spaanse Comunidad heeft een eigen erfbelastingwetgeving. Als de langstlevende echtgenoot besluit dat alle eigendommen op zijn/haar naam moeten worden gesteld, dan wordt die echtgenoot ook als enige erfgenaam in de Spaanse erfbelastingheffing betrokken. Dat is zelfs zo als de kinderen op grond van het testament mede-erfgenamen zijn. Dit betekent dat die echtgenoot slechts zijn/haar eigen erfbelastingvrijstelling kan benutten. Als die niet volstaat voor een belastingvrije vererving, zou die langstlevende echtgenoot kunnen overwegen een deel van de eigendommen aan de kinderen toe te delen in plaats van aan zichzelf. Bijvoorbeeld een deel van de Spaanse woning. Daarmee kunnen ook hun vrijstellingen worden benut en kan dat deel van de Spaanse woning vrijgesteld vererven. Als je echtgenoot die mogelijkheid wil hebben moet jouw testament daarin expliciet voorzien. De  erfbelastingvrijstellingen van de kinderen in Spanje zijn vaak even groot als die van de echtgenoot en in ieder geval veel groter dan we in Nederland gewend zijn, maar ze verschillen per regio.

4. Niet volledig eigenaar, wel volledige zeggenschap

Het toedelen (ofwel: ‘afstaan’) aan de kinderen van bezittingen is dan een concessie die de echtgenoot moet doen om op de Spaanse erfbelasting te kunnen besparen. Een concessie die in een concreet geval zelfs noodzakelijk kan zijn. Namelijk als geldmiddelen in de nalatenschap of bij de langstlevende echtgenoot ontbreken om de erfbelasting te kunnen betalen. Nogmaals: het testament moet in die mogelijkheid voorzien. Feitelijk kan het opnemen van die regeling in je testament net zo belangrijk en noodzakelijk zijn voor de bescherming van je echtgenoot als de hiervoor beschreven ‘langstlevende-regeling’. Als je echtgenoot die erfbelasting niet kan betalen zal anders wellicht de Spaanse woning moeten worden verkocht om de daarvoor benodigde geldmiddelen vrij te maken.

Gelukkig kan de pijn van die concessie worden verzacht. De Nederlandse wet maakt het mogelijk om daarvoor een specifieke regeling in je testament op te nemen. Het komt er dan op neer dat je echtgenoot – na het gedeeltelijk afstaan van eigendommen aan je kinderen – op papier weliswaar daarvan niet meer de enige eigenaar is, maar feitelijk wel de volledige zeggenschap behoudt.

5. Rechtszekerheid

Formuleringen die naadloos aansluiten bij de Nederlandse wettelijke bepalingen zijn extreem belangrijk voor een goed werkend Nederlands testament. Het testament en de Nederlandse wet vormen de ‘gereedschapskist’ van de Nederlandse notaris. Het is zijn dagelijks werk. Het is zijn domein. Bovendien stelt hij voorafgaande aan het opstellen van het testament de juiste vragen, analyseert je persoonlijke situatie en wensen, en geeft advies omtrent wat kan, wat niet kan, en/of wat verstandig is. Let op: het maakt niet uit waar het testament uiteindelijk wordt getekend, bij een Spaanse notaris of bij een Nederlandse notaris in Nederland, zo lang de inhoud (de tekst) maar is opgesteld door of met medewerking van een Nederlandse notaris.

6. De uitvoering van het testament

Niet alleen voor het maken, maar ook voor het uitvoeren van een Nederlands testament is grondige kennis van de Nederlandse wet en jurisprudentie vereist. Ook als het gaat om de vererving van Spaans bezit. Nogmaals: dit is het dagelijkse werk van de Nederlandse notaris. Hij kent de inhoud van zijn ‘gereedschapskist’. Maar als zijn opdracht luidt dat hij moet streven naar een fiscaal optimale nalatenschapsafwikkeling, dan zal hij ook kennis van de Spaanse (erf)belastingwetten moeten hebben. De Nederlandse notaris die hierover beschikt kan met de instrumenten die het Nederlands erfrecht hem geeft ‘sturen’ op fiscaal voordeel in Spanje, maar houdt daarbij in zijn spiegels de Nederlandse erfbelasting nauw in de gaten. Te veel focussen op optimale benutting van de Spaanse vrijstellingen kan namelijk weer betekenen dat juist in Nederland meer erfbelasting moet worden betaald. De kunst is om het optimum te vinden en dubbele belasting zoveel mogelijk te voorkomen. Daar bestaan ook speciale regels voor, zowel in Nederland en Spanje. Het vinden van dat optimum is dus een ‘meerdimensionaal kunstje’ van de notaris als adviseur, die daarvoor van al deze regels tegelijkertijd verstand moet hebben.

7. Het onderste uit de kan bij de nalatenschapsafwikkeling

Al die mogelijkheden die de Nederlandse erfwet ons Nederlanders geeft: het ‘plannen’ en ‘sturen’ van je erfenis in een testament dat voor jouw situatie is geschreven, gebruikmakende van dat unieke vrije speelveld van de Nederlandse erfwet: het is allemaal ondenkbaar voor Spanjaarden. En daarom is het van het grootste belang dat een Nederlandse notaris de regie krijgt bij de uitvoering. Zelfs als het gaat om een situatie waarin alle bezittingen zich in Spanje bevinden. Behoed je nabestaanden voor een ‘valse start’ bij het afwikkelen van je erfenis. Begin het traject niet bij een Spaanse gestor, advocaat of notaris. Begin het traject altijd bij een Nederlandse notaris. Alleen dan komen alle relevante aspecten op tafel. Alleen dan kunnen alle voordelen van het Nederlandse erfrecht worden verzilverd.

8. De afwikkelingsformaliteiten in Spanje

Je zou dus kunnen zeggen dat de Nederlandse notaris een thuiswedstrijd in Spanje speelt. Juridisch inhoudelijk in ieder geval. Wat dan nog wel in Spanje moet gebeuren zijn de formaliteiten die moeten worden verricht om de gewijzigde eigendomssituatie correct geregistreerd te krijgen in Spanje. Dat is hoofdzakelijk communicatie. Ik noem een aantal voorbeelden, specifiek als het gaat om de vererving van Spaans onroerend goed.

Zo moet het Spaanse eigendomsregister weten wie de (nieuwe) eigenaar is van het onroerend goed. Die communicatie gaat op grond van de wet via een formele weg. Door middel van een Spaanse notariële akte moet richting het Spaanse eigendomsregister worden gecommuniceerd wie de nieuwe eigenaar is, maar ook het ‘hoe en waarom’. Het ‘hoe en waarom’ is het domein van de Nederlandse notaris. Hij moet verklaren waarom het testament in combinatie met de Nederlandse wet, tot de conclusie leidt wie gerechtigd is tot het Spaanse onroerend goed. Dat gebeurt met een zogenaamde ‘erfrechtverklaring’ (of ‘verklaring van erfrecht’). Betreft het een flexibel testament, dan vereist dit voorafgaand overleg en advies bij de Nederlandse notaris en vastlegging van de uiteindelijk door de langstlevende echtgenoot gemaakte keuzes in die erfrechtverklaring. Deze erfrechtverklaring wordt vertaald in het Spaans. De Spaanse notaris neemt deze tekst letterlijk over in zijn akte.

Het testament zelf hoeft dus in Spanje helemaal niet te worden gelezen en dus ook helemaal niet te worden vertaald. In het geval van een flexibel testament is dat een groot voordeel. “Wat Nederlands is, blijft in Nederland”. Alles wat de Spaanse notaris nodig heeft voor in zijn akte staat in de erfrechtverklaring. De Spaanse notaris levert juridisch inhoudelijk geen bijdrage. Dat scheelt een hoop discussies en misverstanden. Vandaar het advies om geavanceerde testamenten zoals het flexibel testament altijd in Nederland te tekenen.

De banken moeten weten wie de eigenaar wordt van de bankrekeningen van de overleden echtgenoot. Ook die communicatie vindt plaats via de hiervoor bedoelde Spaanse notariële akte. De Spaanse fiscus moet weten wie wat (en voor welke waarde) geërfd heeft. Dit gebeurt via een erfbelastingaangifte, die samen met de erfrechtverklaring aan de Spaanse fiscus wordt gestuurd. Want ook de Spaanse fiscus wil het ‘hoe en waarom’ weten…

Maar voordat die formele documenten kunnen worden opgesteld, moet er in Spanje veel communicatie plaatsvinden met instanties en moeten er veel documenten in Spanje worden opgevraagd. Dat is iets waarin een reguliere Nederlandse notaris om begrijpelijke redenen niet zo bedreven is. Dat is de reden van onze Spaanse vestigingen. Daarmee realiseren wij optimale efficiency bij de afwikkeling van nalatenschappen van onze cliënten in Spanje. De juridisch-inhoudelijke kant loopt daardoor niet het gevaar onderbelicht te blijven, en onze medewerkers in Spanje zorgen tegelijkertijd voor de voorbereiding en de uiteindelijke vervulling van alle formaliteiten aldaar.

Conclusie

Nederlanders mogen zich gelukkig prijzen met het ‘Nederlandse erfrecht’. Het geavanceerde karakter van het Nederlandse erfrecht betekent echter wel dat nabestaanden hulp nodig hebben van een Nederlandse notaris om de voordelen van het Nederlandse erfrecht te kunnen verzilveren. Als diezelfde Nederlandse notaris dan ook de formaliteiten en de fiscale afwikkeling in Spanje voor zijn rekening kan nemen, dan is dat pure luxe voor de nabestaanden.

Dit artikel is verzorgd door:

mr. J.T. (Judy) Tromp en mr. R.L. (Renato) Zanardi

Notarissen in Nederland en Estate Planner in Spanje

Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen

Wat is precies een erfgenaam?

Op grond van de Nederlandse wet is een erfgenaam iemand die alle goederen en schulden –
waar ook ter wereld gelegen – erft van een overledene, of een evenredig gedeelte in al die
afzonderlijke goederen en schulden. Dit laatste geldt uiteraard in het geval er meerdere
erfgenamen zijn.

Een veel voorkomend ‘Spaans langstlevende testament’

Nederlanders die bezit hebben in Spanje wordt vaak wijs gemaakt dat het nodig is om in Spanje
een testament te maken. Een testament dat specifiek geldt voor hun Spaanse bezittingen
(meestal een woning). Spaanse adviseurs hebben geleerd dat in Nederland de langstlevende
echtgenoot gewoon tot enig erfgenaam kan worden benoemd, ongeacht of er kinderen in het
spel zijn. Uiteraard is dat veel te kort door de bocht, maar de nuances kent hun Nederlandse
cliënt over het algemeen ook niet. In dat Spaanse testament wordt dan opgenomen dat (1) het
testament slechts geldt voor de in Spanje gelegen bezittingen en (2) de echtgenoot tot enig
erfgenaam wordt benoemd. Check dit als u ooit een testament heeft gemaakt bij een Spaanse
notaris. In dat geval is dit artikel vooral voor u bedoeld.

Een fout testament?

In beginsel is dit een fout (ongeldig) testament omdat de Nederlandse wet niet toestaat dat je
erfgenaam benoemd voor specifieke goederen en schulden. Nogmaals: je bent volgens de
Nederlandse wet slechts erfgenaam als je alleen of samen met andere erfgenamen gerechtigd
bent tot ALLE goederen en schulden van de overledene. Je kunt dus geen erfgenaam zijn van
ALLEEN de goederen die zijn gelegen in Spanje.

Hoe kan het ‘Spaanse langstlevende testament’ eventueel worden geïnterpreteerd?

Maar als een overledene een testament heeft getekend – ongeacht of dit is gebeurd bij een
Nederlandse of Spaanse notaris – dan kan hieraan niet zo maar worden voorbij gegaan. De vraag
moet worden gesteld: “wat heeft hij met zijn woorden bedoeld?” Het antwoord lijkt heel
makkelijk: hij wilde dat alle Spaanse goederen eigendom werden van zijn echtgenoot. Iemand die
de Nederlandse wet goed kent had het testament dan echter anders geformuleerd. Er zou dan
hebben gestaan: “ik LEGATEER al mijn Spaanse bezittingen aan mijn echtgenoot”. Hoe gaan we
hier nu mee om?

Optie 1: Spaanse testament is ongeldig

Het testament ongeldig verklaren zou in theorie een optie kunnen zijn. Op basis van de tekst is
het een ongeldig testament. Vooral als er naast het Spaanse testament geen ander testament is
gemaakt in Nederland is dit in theorie een mogelijkheid. Indien de overledene in Nederland
woonde zal de Nederlandse wet de regeling van de erfenis namelijk ‘overnemen’. Meer concreet:
als een overledene met kinderen geen testament heeft gemaakt, schrijft de Nederlandse wet een
standaard-langstlevende regeling voor. Niets aan de hand dan, zo lijkt het. Toch is deze optie 1 in
de praktijk een hele lastige. In Spanje zijn de Spaanse instanties namelijk niet makkelijk te
overtuigen dat ‘hun’ testament ongeldig is. Er ontstaat een welles nietes discussie waar niemand
mee gebaat is.

Optie 2: Spaanse testament is een legaat van de Spaanse bezittingen aan de echtgenoot

Juridisch gezien zijn de woorden die letterlijk worden gebruikt in een juridisch document niet
altijd even belangrijk. Het gaat veel meer om de bedoeling van de persoon die het heeft
opgeschreven of laten opschrijven. Welnu, uit het Spaanse testament blijkt duidelijk dat de
testateur heeft gewild dat zijn echtgenoot alle Spaanse bezittingen in eigendom krijgt. Daar kan
geen discussie over zijn. Niemand kan dit anders uitleggen. De oplossing zou dan dus luiden dat
we het Spaanse testament moeten lezen als een legaat van de Spaanse bezittingen aan de
langstlevende echtgenoot.

Tegengestelde belangen

Maar er ligt een adder onder het gras. Als er naast de echtgenoot ook kinderen zijn, kan het
namelijk zo zijn dat voor de kinderen optie 1 gunstiger is en voor de echtgenoot optie 2. Naast
die echtgenoot zijn dan vaak ook die kinderen erfgenamen. Die kinderen hebben dan wel degelijk
wat te zeggen. Stel nu dat die echtgenoot (bijvoorbeeld de stiefouder van die kinderen) en die
kinderen het niet eens worden. Wat dan?

Advies

De oplossingen om uit een dergelijke situatie te komen zijn per definitie niet eenvoudig. Maar ik
kan verzekeren dat er genoeg redenen zijn om te zeggen: ‘voorkomen is beter dan genezen’.
Concreet luidt het advies dus: teken als Nederlander nooit een langstlevende testament in
Spanje, ook al dringt men in Spanje nog zo aan, tenzij de tekst kan worden opgesteld in
samenwerking met een Nederlandse notaris. Het verhaal dat vaak wordt opgehangen dat de
nalatenschap in Spanje makkelijker af te wikkelen is met een Spaans testament is veel te kort
door de bocht. Dit komt omdat men in Spanje meestal niet te maken krijgt met de problemen/
conflicten die hieruit kunnen voortvloeien bij de nabestaanden. Die worden namelijk in Nederland
uitgevochten omdat ze meestal los staan van de tenaamstelling van de Spaanse bezittingen.
Waar het dan om gaat is de vaststelling van het bedrag van de erfdelen van de kinderen, dus van
hetgeen zij tegoed houden van de langstlevende (stief)ouder en pas kunnen opeisen als die
(stief)ouder ook is overleden. Waarom die vaststelling dan moet gebeuren en niet pas na het
overlijden van die langstlevende (stief)ouder moge duidelijk zijn. De vaststelling van die erfdelen
is van nog groter belang als er een of meer kinderen tussen zitten die er rekening mee moeten
houden dat hij/zij geen erfgenaam van die langstlevende zullen zijn. Maar ook de fiscaliteit (de
Nederlandse erfbelasting) kan een rol spelen spelen. Het gaat te ver om al die aspecten in dit
artikel uiteen te zetten. Feit is dat de Spaanse notaris die het testament tekent niet kan overzien
wat de consequenties zijn en dat moet eigenlijk niet kunnen. Een notaris moet altijd precies
kunnen vertellen wat de rechtsgevolgen zijn van zijn akte. En daarom bent u bij de Spaanse
notaris bij het verkeerde adres.

Dit artikel is verzorgd door:

mr. R.L. (Renato) Zanardi

Notaris in Nederland en Estate Planner in Spanje

Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen

“Wij willen graag dat u voor ons een standaard langstlevende testament opstelt”. Met deze vraag, of woorden van gelijke strekking, worden wij als notarissen bijna dagelijks benaderd. Zéker… een langstlevende testament is deels standaard, maar in hoeverre is dat zo? Of anders gezegd: in hoeverre moet een goed langstlevende testament wél maatwerk zijn? En maakt het daarbij uit of het bezit geheel of deels in Spanje ligt?

1. Inleiding

Van de landen die tot de EU behoren, is Nederland het enige land dat beschikt over (erf)wetgeving waarmee kan worden gezorgd dat:

• de langstlevende echtgenoot – ondanks dat er kinderen zijn – volledig eigenaar kan worden van alle bezittingen, en
• het erfdeel van een kind of – ingeval er sprake is van een onterfd kind – de legitieme portie van dat kind niet hoeft te worden uitgekeerd zolang de langstlevende (stief)ouder in leven is.

Een testament is slechts een langstlevende testament als de inhoud voldoet aan de regels die de Nederlandse wet stelt aan de sub a en b genoemde rechtsgevolgen. Het testament moet dus goed zijn opgesteld. Maar het feit dat de Nederlandse wet dit mogelijk maakt, maakt van Nederlanders een bevoorrecht volk. In tegenstelling tot bijna alle andere Europeanen zijn Nederlanders namelijk in staat om voor elkaar een optimaal langstlevende testament te maken. Dit geldt zelfs voor ons bezit dat gelegen is in een ander Europees land. Hoe dan?

2. Het gaat niet vanzelf voor Nederlanders met bezit in Spanje

Nederlanders die het grootste deel van het jaar in een ander Europees land wonen moeten (!) daarvoor een testament maken met daarin een zogenaamde ‘rechtskeuze´ voor het ‘Nederlands erfrecht’. Ook Nederlanders die in Nederland wonen en een tweede woning hebben in een dergelijk buitenland wordt geadviseerd dit voor de zekerheid te doen. Daarnaast moet het langstlevende testament voor Nederlanders met bezit in een ander Europees land een correcte inhoud bevatten als hiervoor onder 1 bedoeld. Tot zover is een langstlevende testament dus inderdaad ‘standaard’. Ook voor de Nederlander met bezit in Spanje. Hoe komt het dat Nederlanders dit kunnen? Omdat de Europese landen (behalve Engeland, Denemarken en Ierland) hebben besloten en vastgelegd dat hun staatsburgers hun eigen erfwetgeving mogen toepassen ten aanzien van bezit dat zij hebben in een ander (aangesloten) Europees land. Als het gaat om erfrecht hebben Nederlanders met bezit in Spanje dus niets met de Spaanse wetten te maken!

3. Langstlevende-bescherming betekent ook beschermen tegen te hoge erfbelasting

Maar niet alleen de dreigende erfrechtelijke aanspraken van kinderen die hun erfdeel willen vangen, maar ook een te hoge erfbelastingaanslag, vormen voor de langstlevende echtgenoot een gevaar. Op onder andere dit punt vereist een goed langstlevende testament óók maatwerk. Dat begint met de keuze van een goed ‘basistype’ langstlevende testament. Er kunnen namelijk verschillende types langstlevende testamenten worden onderscheiden, met elk een ander effect qua erfbelastingheffing in Nederland. Maar in Spanje kan het erfbelastingeffect van een bepaald type langstlevende testament juist weer anders zijn dan in Nederland. Een langstlevende testament maken dat zowél gunstig is voor de Nederlandse áls voor de Spaanse erfbelastingheffing is niet zo eenvoudig. Dat is weliswaar ook niet voor iedereen nodig, maar dat kunnen mensen uiteraard (meestal) zelf niet beoordelen.

4. Wanneer ben je (g)een standaardgeval?

Daarnaast kan het zijn dat de situatie van een persoon niet standaard kan worden genoemd. Zo mag bijvoorbeeld een ‘fusiegezin’ (kinderen uit eerdere huwelijken/relaties) dan tegenwoordig best veel voorkomen. Maar erfrechtelijk kan dan meestal niet meer worden gesproken van een standaardgeval of standaardtestament. Een Nederlandse (echt)paar met bezit in Spanje is op zichzelf genomen ook geen standaardgeval, laat staan de combinatie: een fusiegezin met een echtpaar dat bezit in Spanje heeft. In dit artikel, en de daarin opgenomen verwijzingen, laat ik de meest populaire Nederlandse standaard-testamenten de revue passeren. Ik laat daarin zien waarom deze standaard testamenten in de basis (dus zonder nadere aanpassingen en aanvullingen) ongeschikt zijn voor Nederlanders met bezit in Spanje; op juridische gronden, op fiscale gronden, of beiden. Wellicht zit uw standaard testament er ook bij.

5. Het Wettelijke Verdeling Testament

Het ‘Wettelijke Verdeling Testament’ is in Nederland het meest standaard onder de standaard testamenten. De kern van het testament, de ‘Wettelijke Verdeling’, geldt in Nederland namelijk ook als de overledene bij zijn overlijden in Nederland woonachtig was, bij zijn overlijden een echtgenoot en kinderen heeft, maar geen testament heeft gemaakt. Diezelfde Wettelijke Verdeling kan ook in een testament van toepassing worden verklaard. De Wettelijke Verdeling zorgt ervoor dat alle eigendommen aan de langstlevende echtgenoot toekomen. De kinderen zijn weliswaar ook erfgenamen, maar krijgen hun erfdeel in de vorm van een geldvordering op hun (stief)ouder. Die geldvordering kunnen die kinderen niet eerder opeisen dan na het overlijden van die (stief)ouder. Daarmee voldoet dit testament aan de hiervoor in onderdeel 1 onder a en b genoemde kenmerken en is daarmee een volwaardig langstlevende testament. De vraag is alleen: is het altijd verstandig een dergelijk testament te maken als je bezit hebt in Spanje? Zie voor het antwoord hierop de volgende link: https://erfrechtinspanje.nl/nederlands-standaardtestament-goed-of-niet-goed-voor-spanje-deel-1/

6. Het ‘tweetrapstestament’

De kracht van het tweetrapstestament is dat de langstlevende echtgenoot enig erfgenaam kan worden gemaakt, zonder dat de kinderen worden onterfd. De langstlevende echtgenoot is weliswaar enig erfgenaam van de eerstoverledene, maar dat is slechts de ‘eerste trap’. Als die langstlevende vervolgens zélf overlijdt worden de kinderen namelijk alsnog erfgenamen van hun eerstoverleden ouder (de ‘tweede trap’). Daarnaast worden zij – normaal gesproken – ook erfgenamen van hun langstlevende ouder. De nalatenschapsgoederen van de beide ouders erven de kinderen dus in 2 afzonderlijke erfenissen, en wel op het moment dat de langstlevende ouder overlijdt. Er is geen sprake van geldvorderingen zoals bij het Wettelijke Verdeling testament. Daarmee kan niet alleen in Nederland erfbelasting worden bespaard, maar ook in Spanje. Maar let op! Het tweetrapstestament kan worden ingezet om erfbelastingbesparing te bereiken. In Nederland, maar ook in Spanje. Maar… de eigenschap van het tweetrapstestament die in Nederland hoofdzakelijk zorgt voor erfbelastingbesparing is niet dezelfde eigenschap als die in Spanje zorgt voor erfbelastingbesparing. Advies op maat is van belang. Je kunt het namelijk maar één keer goed doen! Lees meer over de valkuilen van het tweetrapstestament in Spanje via de navolgende link:https://erfrechtinspanje.nl/het-nederlandse-standaard-testament-goed-of-niet-goed-voor-spanje-deel-2/

7. Het A4-testament: een langstlevende testament op één A4’tje

Dit extreem korte langstlevende testament voldoet volledig aan de hiervoor in onderdeel 1 onder a en b genoemde criteria en is daarmee een volwaardig langstlevende testament, maar daarmee is alles gezegd.

Het A4-testament:

• mist alle voordelen van de hiervoor in onderdeel 5 en 6 besproken standaard-testamenten;
• geeft de langstlevende géén enkele bescherming tegen een eventueel te hoge belastingaanslag.

Een correct A4-testament houdt in dat de langstlevende echtgenoot tot enig erfgenaam wordt benoemd en bepaalt voorts dat kinderen die zich beroepen op de legitieme portie (omdat zij onterfd zijn) deze legitieme portie pas kunnen opeisen als ook de langstlevende (stief)ouder is overleden. Bij Spaanse notarissen wordt vaak iets opgesteld dat lijkt op een A4-testament (waarbij ik opmerk dat het essentiële onderdeel van de uitgestelde opeisbaarheid meestal ontbreekt, zodat het geen ‘langstlevende testament’ is).

Benieuw naar de andere aandachtspunten die gelden voor Nederlanders met bezit in Spanje als het gaat om toepassing van het A4-testament? Lees dan meer hierover via de volgende link: https://erfrechtinspanje.nl/het-nederlandse-standaard-testament-goed-of-niet-goed-voor-spanje-deel-3/

Dit artikel is verzorgd door:

mr. R.L. (Renato) Zanardi

Notaris in Nederland en Estate Planner in Spanje

Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen

Pas ná het overlijden zal blijken of de nalatenschap vooraf goed geregeld is. Bij een Nederlander met een echtgenoot en kinderen gaat het zelfs nog een ‘stapje’ verder. Juist de inhoud van het testament van de eerstoverleden echtgenoot is dan vaak  doorslaggevend voor het uiteindelijke resultaat dat pas zichtbaar wordt ná het overlijden van de langstlevende echtgenoot. In het testament van de eerstoverleden echtgenoot moet dus sprake zijn van zeker mate van ‘vooruitzien’. Spaans bezit zorgt voor een extra element om rekening mee te houden in deze ‘planning’.

Het ene langstlevende testament is het andere niet

Er zijn veel soorten langstlevende testamenten. Elk type langstlevende testament heeft zo zijn eigen typische juridische en fiscale rechtsgevolgen. Wat alle typen langstlevende testamenten gemeen hebben is dat:

(a) de langstlevende echtgenoot de eigendom van alle bezittingen kan krijgen en

(b) de aanspraken van kinderen kunnen worden uitgesteld tot het overlijden van de langstlevende echtgenoot.

Juridisch

Voor de juridische gevolgen van het erven maakt het niet uit of het gaat om Spaanse of Nederlandse bezittingen, mits in het testament het Nederlandse erfrecht (de Nederlandse wet) van toepassing is verklaard, en de teksten van het testament aansluiten bij de desbetreffende Nederlandse wettelijke bepalingen. Zo bepaalt de Europese erfrechtverordening.

Fiscaal

De fiscale gevolgen in beide landen zijn daarentegen verschillend per type langstlevende testament. Het vooraf regelen van de nalatenschap begint dan dus met het zoeken naar het juiste type testament of naar een combinatie van verschillende typen, afhankelijk van de huidige situatie maar vooral ook van de verwachtingen en wensen voor de toekomst.

Welke vragen moeten (o.a) worden gesteld voor het juiste type testament?

1.  Zijn echtgenoten wel of geen resident in Spanje?

2.  Zal er mogelijk in beide landen erfbelasting worden betaald of in één van die landen?

3.  Zal de langstlevende naar verwachting over genoeg geld (liquide middelen!) beschikken om eventuele Nederlandse en/of Spaanse erfbelasting te kunnen betalen? Met andere woorden: is besparing en/of uitstel van erfbelastingheffing bij overlijden van de eerste echtgenoot niet alleen gewenst, maar (voor die langstlevende echtgenoot) ook écht noodzakelijk om probleemloos verder te kunnen?

4.  Is de langstlevende echtgenoot bereid of in staat concessies te doen ten aanzien van het hiervoor onder (a) gemelde punt om die gewenste of noodzakelijke besparing of uitstel van erfbelastingheffing te realiseren? Want dat moet soms. Zo niet, dan zijn er wellicht specifieke testamentaire constructies mogelijk die deze concessies voorkomen. Maar die constructies maken het testament van de eerstoverleden echtgenoot meestal wel ingewikkelder, en ook de uitvoering van het testament na het overlijden. Belangrijke vraag wordt dan: wat levert het precies op voor de langstlevende echtgenoot en daarna: voor de kinderen?

5.  Willen echtgenoten bereiken dat juist de kinderen (na overlijden langstlevende echtgenoot) zo min mogelijk erfbelasting hoeven te betalen? Zo ja, dan kan in het testament worden opgenomen dat de langstlevende echtgenoot de constructie kan kiezen die juist dit effect teweegbrengt, in welk geval de erfbelasting die de langstlevende zelf moet betalen bij het overlijden van de eerste echtgenoot mogelijk wat hoger is (belangrijk dus voor zijn/haar verwachte liquiditeitspositie op dat moment).

6.  Zou het kunnen dat de langstlevende terugkeert naar Nederland? Zo ja, dan moet daarmee (reeds) rekening worden gehouden bij:

(a) het opstellen van de testamenten van de beide echtgenoten (ook al wonen die dan nog in Spanje!), én

(b) bij de uiteindelijk afwikkeling van het testament van de eerstoverleden echtgenoot (ook al woont de langstlevende echtgenoot dan nog in Spanje);

en wel zodanig dat erfbelastingheffing in Nederland over de erfenissen van de kinderen ná het overlijden van de langstlevende echtgenoot (uiteindelijk in Nederland) zoveel mogelijk wordt voorkomen.

7.  Moet in het testament wellicht worden opgenomen dat de langstlevende echtgenoot ervoor kan kiezen om ter gelegenheid van de nalatenschap van de eerste echtgenoot bepaalde bezittingen (alvast) juist aan de kinderen toe te delen in plaats van aan zichzelf?

(a) toedeling van de Spaanse woning aan de kinderen voorkomt dan een tweede nalatenschapsafwikkeling in Spanje (bij overlijden langstlevende), maar kan ook forse belastingbesparingen opleveren in vergelijking met andere methoden van overdracht bij leven aan de kinderen. Zie ook: https://erfrechtinspanje.nl/spaanse-woning-bij-levenoverdragen-aan-kinderen )

(b) door die (eerdere) toedeling van Nederlandse bezittingen aan kinderen die in Nederland wonen kan gebruik gemaakt worden van het heffingsvacuüm dat ontstaat tussen de Nederlandse en Spaanse erfbelastingheffing indien de eerste van de echtgenoten overlijdt ná verloop van 10 jaar na de emigratie naar Spanje. Zie ook: https://erfrechtinspanje.nl/wiewat-waar-en-de-erfbelasting-2/

Bij overlijden langstlevende erft het kind uit twee nalatenschappen

Wat Nederlandse nalatenschappen (in geval van een langstlevende testament) Europees gezien uniek maakt, is dat de verplichting van de langstlevende echtgenoot tot uitkering van de erfdelen aan kinderen en stiefkinderen bij testament kan worden uitgesteld tot het overlijden van de langstlevende. De (stief) kinderen incasseren dus op laatstbedoeld moment niet alleen de erfenis van de langstlevende zelf, maar ook die van de eerder overleden (stief)ouder. In Nederland wordt dit fiscaal gevolgd in die zin dat kinderen worden geacht naar aanleiding van het eerste overlijden een vordering op de langstlevende echtgenoot te hebben geërfd die pas na het overlijden van de langstlevende echtgenoot wordt afgelost. Kinderen worden na het overlijden van de eerste echtgenoot voor de waarde van die vordering in de Nederlandse erfbelastingheffing betrokken, ná aftrek van hun erfbelastingvrijstelling. Bij het overlijden van de langstlevende echtgenoot wordt het erfdeel (de vordering) in de eerdere nalatenschap dan niet nogmaals belast.

In Spanje is dit niet automatisch zo. Het kan wel, maar dan moet voor het juiste type langstlevende testament worden gekozen. De bepalingen in dit testament moeten enerzijds aansluiten bij de Nederlandse wet, maar anderzijds fiscaal in Spanje het effect hebben dat de gerechtigdheid van de kinderen aan de juiste nalatenschap worden toegerekend, in plaats van in zijn geheel aan de nalatenschap van de langstlevende echtgenoot. Op die manier kunnen de Spaanse vrijstellingen van de kinderen in beide nalatenschappen worden benut, zoals in Nederland. Zo niet, dan kan dit tot hoge(re) erfbelasting in Spanje leiden, extreem hoog zelfs als kinderen uiteindelijk worden geacht ALLES te erven uit de nalatenschap van een langstlevende stiefouder, omdat stiefkinderen in Spanje veel zwaarder worden belast dan eigen kinderen.

“Na mij de zondvloed”

Uiteraard kun je denken “na mij de zondvloed”, en alle gunstige juridische en fiscale tools die in een testament kunnen worden opgenomen, links laten liggen. Maak dan in ieder geval een testament(je) waarin de echtgenoot tot enig erfgenaam wordt benoemd. Zo simpel dat zelfs de Spaanse notaris dit kan tekenen. Verre van optimaal. Maar LET OP: die moet dan niet vergeten op te nemen dat:

(a) het testament geldt voor alle goederen (en niet alleen de Spaanse) en

(b) dat legitieme porties van kinderen niet eerder opeisbaar zijn dan na het overlijden van de langstlevende echtgenoot.

Als a en b niet vermeld worden (in de praktijk helaas meer regel dan uitzondering) kun je net zo goed géén testament maken.

Dit artikel is verzorgd door:

mr. R.L. (Renato) Zanardi

Notaris in Nederland en Estate Planner in Spanje

Hak & Rein Vos juridisch adviseurs en notarissen